Maatregelen verkeersleefbaarheid en bereikbaarheid

Wat is het probleem?

We staan niet graag in de file, maar gebruiken toch graag de auto. Dat geldt voor veel inwoners in Nuenen en de regio. Gevolg is dat er files, overlast en sluipverkeer ontstaan. Nuenenaren ervaren dat ook, zo blijkt onder andere uit enquêtes voor de Omgevingsvisie. Meer gemeenten ervaren dezelfde problemen, vooral in de buurt van Eindhoven.

Wat doet de regio in het kader van mobiliteit?

In de Bereikbaarheidsagenda Zuidoost-Brabant werken 21 gemeenten en de provincie aan mobiliteitsoplossingen. Hierin is afgestemd welke maatregelen nodig zijn. Nieuwe (snel)wegen rond Eindhoven staan niet op de langere termijn agenda (2040). Meer fietsverkeer, openbaar vervoer en smart mobility helpen wel om inwoners van de regio mobiel te houden, maar zijn niet voldoende. Ook maatregelen voor gemotoriseerd verkeer zijn nodig, bij de zogenaamde bundelroutes (wegen die bedoeld zijn om woonkernen en voorzieningen te ontsluiten en regionaal verkeer daar te ‘bundelen’).

Wat houdt de studie verkeersleefbaarheid en bereikbaarheid in?

Uit een eerste (regionale verkennende) studie blijkt dat bundelroutes een deel van de problemen voor verkeersleefbaarheid en bereikbaarheid kunnen oplossen. Dit vraagt om nadere studies hoe die bestaande wegen eruit moeten zien, zodat ze het verkeer uit de wijken kunnen houden en er voldoende doorstroming is. 

Wat is 'verkeersleefbaarheid'? 

Met verkeersleefbaarheid bedoelen we: elementen die door verkeer invloed hebben op de leefbaarheid, het welzijn en de gezondheid van Nuenenaren. Denk aan het niveau van fijnstof, geluid en trillingen. Maar ook de ruimtelijke kwaliteit van en bij een weg. Het kan directe hinder van verkeer zijn, zoals geluidsoverlast, stank, slechte oversteekbaarheid of onveiligheid van de bundelroutes. Ook indirecte hinder op andere routes is mogelijk, bijvoorbeeld sluipverkeer door slecht functioneren van die bundelroutes. Luchtkwaliteit als gevolg van verkeer is ook een onderwerp waarover inwoners zich zorgen kunnen maken. We willen niet dat de leefbaarheid de komende jaren verslechtert.

Welk gebied wordt onderzocht, hoe groot is de studie?

De Nuenense deelstudie gaat over de bundelroutes in Nuenen, dus vooral over de Smits van Oyenlaan en de A270. Veel mensen gebruiken de bundelroutes en/of wonen dichtbij deze wegen. De studie heeft dus een groter effectgebied: de (sluip)routes door de Nuenense wijken en de regio. We kijken ook naar kansen om de ruimtelijke structuur te verbeteren (stedenbouw), voor duurzaamheid en alternatieve vervoerswijzen.

rood = Robuuste Randenstructuur (A50-A2-A67-N279)

blauw = Bundelroutes (N615, A270, Ring en Kennedylaan)

groen = Inprikkers op de N279

groen gestippeld = onderzoeksgebied Nuenen

Waarom doen we deze studie?

Het verkeer neemt toe. Niet alleen in Nuenen maar in heel de regio staat de bereikbaarheid onder druk. Voor de zogenaamde Ruit (nieuw aan te leggen weg) was geen draagvlak bij de regiogemeenten. Maar als we niets doen dan komt de leefbaarheid en bereikbaarheid verder onder druk te staan door toename van verkeer.

Wie is eigenaar/kartrekker van de studie?

De gemeente Nuenen is de kartrekker van de studie. De provincie Noord-Brabant is de samenwerkende partner. Samen nemen zij de uiteindelijke beslissing over een maatregelenpakket. Er is volop regionale afstemming, vooral met de buurgemeenten die ook studies doen naar “hun” bundelroutes. De bundelroutes van Nuenen werken namelijk pas echt goed als de bundelroutes van bijvoorbeeld Eindhoven ook goed doorstromen.

Wat willen provincie en gemeente bereiken met de studie?

Het doel van de Nuenense deelstudie is het behouden en waar mogelijk verbeteren van de verkeersleefbaarheid en de bereikbaarheid van Nuenen. Dat willen we bereiken door:

• Sluipverkeer uit de wijken naar de bundelroutes te sturen;
• Betere doorstroming van de bundelroutes;
• Daarmee de verkeersleefbaarheid behouden en waar mogelijk verbeteren;
• De “overige” omgevingskwaliteiten rondom de bundelroutes verbeteren;
• Geen nieuw verkeer het gebied in trekken.

Wat is het resultaat van de studie?

De studie heeft geleid tot een, door provincie en gemeente, gedragen en realistisch voorkeursalternatief van (verkeers)maatregelen met een schetsontwerp en een grove kostenraming. 

Waarom is de Ruit geen optie (meer)?

Een eerder initiatief van de provincie voor een Noordelijke randweg/Ruit/Noordoost Corridor heeft het in de regio niet gehaald. Veel regiogemeenten waren tegen de komst van een Ruit. Daarop heeft de regio in 2016 afspraken gemaakt voor maatregelen zonder zo’n weg (Bereikbaarheidsakkoord). Onderdeel daarvan is dat we het verkeer meer gaan bundelen op zogenaamde bundelroutes en dat we maatregelen treffen om de bereikbaarheid op die bundelroutes te verbeteren. De Nuenense studie is één van de vijf deelstudies. 

Is de Ruit definitief van de baan?

De huidige regionale afspraken (Bereikbaarheidsakkoord) reiken tot 2030. Tot die tijd is de Ruit in principe van de baan. Of er daarna een nieuwe noordelijke weg op de agenda komt weten we niet zeker. In een bestuurlijke omgeving is dat moeilijk te voorspellen, maar zoals het er nu naar uitziet niet. We willen niet wachten met maatregelen, omdat de leefbaarheid en bereikbaarheid verslechteren in de komende 10 tot 20 jaar. De maatregelen die uit de studie voortkomen, zijn altijd goed voor Nuenen. Ook als in de toekomst de Ruit weer op de bestuurlijke agenda komt. Dat is één van de argumenten voor het voorgestelde maatregelenpakket. 

Welke bundelroutes zijn er in Nuenen?

Omdat mobiliteit een regionaal vraagstuk is, is regionaal afgesproken welke bundelroutes er zijn. De Nuenense bundelroutes zijn de A270 en de Smits van Oyenlaan. Ook de verplaatsing van de bundelroute, die nu over de Smits van Oyenlaan loopt, naar een (nieuwe) Oostelijke randweg is onderzocht. Deze is voor de zomer 2021 afgevallen als optie. 

Waarom is de Europalaan geen bundelroute?

De Europalaan is geen bundelroute. De Europalaan loopt parallel aan de A270. Nu is het zo dat uitwijkend verkeer (uit Helmond of Geldrop) door filevorming op de A270 de kortere route via Europalaan-Sterrenlaan neemt. Door drukte op de Europalaan hebben Nuenenaren weer de neiging via Boord te rijden. Probleem ligt dus bij de drukte op de A270. Als deze bundelroute beter functioneert, kan het uiteindelijk op de Europalaan en Boord voor verlichting zorgen.

Zijn wij het afvoerputje van de regio?

Nuenen ligt in een groeiregio. Dat heeft veel voordelen, maar ook enkele nadelen zoals de toename van verkeer. Door de ligging van Nuenen komt een deel van dat regionale verkeer door Nuenen. Tegelijk rijden Nuenenaren ook door andere gemeenten om op hun bestemming te komen. De belangen over bereikbaarheid zijn dus wel gemeentegrens overstijgend. De Nuenense en andere regionale inwoners willen een goede bereikbaarheid, ook met de auto. Daarmee produceren ze hinder én hebben ze zelf ook last op plekken waar de leefbaarheid onder druk staat. De regionale gemeenten kunnen met hun deelstudie samen wel helpen voorkomen dat verkeersleefbaarheid en bereikbaarheid ongeremd verslechteren. 

Waarom moeten wij in Nuenen het probleem van de grote stad Eindhoven oplossen?

Wij moeten en kunnen het probleem van Eindhoven niet oplossen. Daarom doet Eindhoven ook een deelstudie. Daarbij onderzoekt de buurgemeente ook hoe ze de doorstroming kan verbeteren in Eindhoven, via de bundelroutes Eisenhowerlaan, ring en Kennedylaan. Tegelijk houdt het verkeer simpelweg ook niet op bij gemeentegrenzen. De bundelroutes in Nuenen kunnen niet goed functioneren als die in Eindhoven niet goed functioneren, en vice versa. Die afhankelijkheid geldt overigens voor alle regionale relaties. Nuenenaren en inwoners van andere gemeenten willen de stad goed kunnen bereiken voor werk, school en vrije tijd. Daarom is het zo belangrijk dat er in de regio afstemming is. 

Wie beslist uiteindelijk over de maatregelen?

De gemeenteraad van Nuenen beslist over de wegen binnen haar eigen grondgebied, er is geen orgaan dat Nuenen dwingt tot realisatie van maatregelen. De A270 valt onder de bevoegdheid van de provincie.

Wat is de rol van de regio?

De resultaten worden afgestemd met de buurgemeenten. Er wordt getoetst of de gekozen maatregelen passen binnen de vastgestelde kaders (regionale verkennende studie) én of de maatregelen samen ook het gewenste effect hebben. Om hier achter te komen maken de gemeenten samen een doorrekening van alle delen van de bundelroutes. Bij de realisatie van maatregelen verstrekt de regio subsidie, vanuit het Bereikbaarheidsakkoord.

Zijn inwoners betrokken bij de studie?

De studie gebeurt voor een groot deel op grond van bureau-onderzoek en modelberekeningen. Adviezen worden zodoende vooral op die feitelijke onderzoeksresultaten gebaseerd. Maar natuurlijk zijn de ervaringen, beleving en mening van inwoners ook van belang. We hebben ze daarom op verschillende manieren geraadpleegd. Bij de alinea Participatie (hierboven) leest u meer over de wijze waarop we dat hebben gedaan.

Hoe zijn we van een voorkeursscenario naar een voorkeursalternatief gegaan?

We hebben onderzocht wat de verkeerskundige- en leefbaarheidseffecten zijn van het voorkeursscenario. Aan de hand van modelberekeningen zijn de toekomstige verkeersstromen in beeld gebracht bij uitvoering van het voorkeursscenario. Op basis daarvan is onderzocht wat de effecten dan zijn op geluid en lucht (fijnstof en stikstof). Daarna zijn keuzes gemaakt voor een samenhangend maatregelenpakket: het voorkeursalternatief. Van dit maatregelenpakket is een eerste schetsontwerp gemaakt om duidelijk te maken hoe de plannen eruit kunnen zien en wat het maatregelenpakket ongeveer kost. Dit zijn nog geen definitieve ontwerpen. 

Hoe en waarom meten we leefbaarheid en bereikbaarheid? 

Er worden regelmatig verkeerstellingen gedaan. Die geven inzicht in het huidige verkeersbeeld. Meten van bijvoorbeeld fijnstof is ook erg interessant, maar ook ingewikkeld. Om een idee te krijgen of het huidige niveau van luchtkwaliteit aan de normen voldoet zijn al onderzoeken uitgevoerd door het burgerinitiatief AiREAS. Hierbij zijn ook RIVM, GGD en TNO betrokken. 

Het fijnstofniveau schommelt enorm. Gemiddeld zit dit in Nuenen nu ruim onder de wettelijke norm en tegen de WHO-norm (de WHO streeft naar een halvering t.o.v. de wettelijke norm). AiREAS is nu in fase 2 regionaal aan de slag gegaan om - naast de effecten van vliegverkeer en veehouderij - ook meer zicht te krijgen op de lokale invloed van verkeer in de praktijk. De gegevens van deze metingen zijn voor iedereen inzichtelijk via de website van AiREAS.

Hoe en waarom berekenen we leefbaarheid en bereikbaarheid? 

Het antwoord is vrij simpel. We kunnen niet in de toekomst meten. De toekomstige situatie kan alleen goed voorspeld worden met verkeers- en milieumodellen. Dit is een wettelijk geaccepteerd instrument dat prognoses doet van de achtergrondwaarden plus de effecten van verkeer.

De modellen zijn wel vergeleken met verkeerstellingen (huidige situatie), maar we zoeken naar maatregelen die toekomstbestendig zijn. We hebben onderzocht hoeveel auto’s er nu en in 2030 rijden en hoe groot de milieubelasting door verkeer én andere bronnen volgens de berekeningen is. Zo zijn ook de effecten van scenario’s vergeleken en konden we onderbouwde adviezen geven welk maatregelenpakket het beste werkt en wat de effecten in de toekomst zijn.

Hoe groot is de invloed van verkeer op lucht en geluid?

Dat ligt eraan naar welke effecten je kijkt, bijvoorbeeld het effect van fijnstof, stikstof of geluid. Verkeer is zeker niet de enige bron van hinder en luchtverontreiniging. Geluidhinder is wel dominant aanwezig én houdt verband met verkeer. Die hinder neem je waar. Dat ligt bij fijnstof en stikstof wel anders. 

Fijnstof ligt als ‘een deken’ over Nederland en wordt slechts voor een klein deel bepaald door lokale bronnen. Oftewel: de achtergrondwaarde (industrie, veehouderij) is dominant, verkeer verslechtert de situatie in bepaalde mate. 

Bij stikstof is de invloed van wegverkeer groter dan bij fijnstof. De bijdrage aan de concentratie op 10 meter afstand van de wegen loopt voor de situatie in 2030 op tot maximaal 4 μg NO2/m3 langs de A270/N270 en tot maximaal 3 μg NO2/m3 in de bebouwde kom van Nuenen (langs de Smits van Oyenlaan). Het niveau van de NO2 achtergrondconcentratie ligt in 2030 in het plangebied op 10 à 11 μg/m3. Het lokale wegverkeer voegt daar dus (maximaal zo’n) 30 % aan toe.

Wat zegt het adviesrapport voorkeursalternatief over fijnstof? 

De fijnstofproblematiek heeft bijzondere aandacht gekregen, omdat we weten dat fijnstof gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Het luchtkwaliteitsonderzoek dat in 2021 is uitgevoerd laat zien dat fijnstof geen knelpunt is. De jaargemiddelde concentratieniveaus voor PM10 en PM2,5 blijven overal in het plangebied ruim onder de wettelijke grenswaarden uit de Wet luchtkwaliteit. In de huidige situatie is er voor kleinste deeltjes (PM2,5) nog wel sprake van een overschrijding van de WHO advieswaarde. De prognose is dat de luchtkwaliteit richting 2030 verbetert door schoner wegverkeer, industrie, veehouderij, enzovoort. De concentraties dalen in 2030 onder het huidige niveau.

Zie voor meer informatie het volledige rapport Luchtkwaliteitsonderzoek Bundelroutes Nuenen.

Met het voorgestelde maatregelenpakket verbetert de situatie en voldoen we aan de wettelijke norm en WHO-grenswaarde.

Wat zegt het adviesrapport voorkeursalternatief over stikstof?

Het jaargemiddelde concentratieniveau voor stikstofdioxide (NO2) blijft overal in het plangebied ruim onder de wettelijke grenswaarden uit de Wet luchtkwaliteit. De situatie verbetert autonoom. Dat betekent dat het – ongeacht de maatregelen – beter wordt dan nu. De emissies van wegverkeer nemen richting de toekomst onder andere af door elektrificatie en vernieuwing van het wagenpark met schonere benzine- en dieselmotoren. Het effect van stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden is berekend: er zijn geen nadelige effecten op de stikstofdepositie in die gebieden, mits/omdat de snelheid op de A270 niet verlaagd wordt. 

Zie voor meer informatie de rapporten:

• Stikstofdepositie-onderzoek Bundelroutes Nuenen
• Luchtkwaliteitsonderzoek Bundelroutes Nuenen

Wordt in de studie rekening gehouden met nieuwbouwplannen?

In de studie onderzoeken we maatregelen die werken in de toekomstige situatie. Om die situatie goed te beoordelen nemen we de vastgestelde plannen mee. Denk aan de bouwontwikkeling van Nuenen West en de recreatieve ontwikkelingen bij Gulbergen. De verwachte effecten van deze ontwikkelingen op het verkeer zitten dus in de modellen. 

Is het plan voor een logistiek centrum op Eeneind meegenomen in het onderzoek?

Dit bouwplan was nog niet bekend bij aanvang van het onderzoek. De komst van een logistiek centrum is daarom niet meegenomen. Inmiddels ligt er een vergunningaanvraag. Hoewel de vergunning nog niet verleend is, nemen we de beoogde ontwikkeling wel mee in het vervolg. Op dit moment worden de resultaten van alle regionale deelstudies doorgerekend. Bij die doorrekening wordt deze mogelijke ontwikkeling wel meegenomen. Overigens valt de Collse Hoefdijk buiten de scope van de studie. 

Wordt in de studie rekening gehouden met de effecten van corona?

Dat is lastiger. We weten simpelweg nog niet wat de blijvende effecten zijn op verkeer. Daar is een landelijke taskforce mee bezig. Verwachting is dat mensen wel meer (blijven) thuiswerken, maar hoe groot het effect is op verkeer is nog onzeker. De indruk bestaat wel dat een aantrekkende economie de mobiliteit weer snel op het oude niveau brengt.

Trekken we met de voorgestelde maatregelen niet meer verkeer naar Nuenen?

We willen het verkeer bundelen over de Smits van Oyenlaan en de A270. We willen géén extra regionaal verkeer door Nuenen aantrekken. De verschillende scenario’s zijn hier ook op beoordeeld. Het voorkeursscenario dat voor de zomer van 2021 is vastgesteld heeft de minst verkeer-aantrekkende werking. In dat scenario is ingezet op andere modaliteiten door het verbeteren van fiets- en OV-verbindingen. Deze maatregelen temperen de groei van het autoverkeer. 

Lossen we met het maatregelenpakket alle problemen op?

Nee, helaas is er geen ideale oplossing. Ook een Ruit zou niet alle problemen oplossen. De toename van verkeer is een maatschappelijk probleem dat niet zomaar door de overheid op te lossen is. Voor de echte oplossing is een mobiliteitstransitie nodig. Het voorkeursalternatief zet hier op in, maar het is niet afdwingbaar. Toch tempert dit maatregelenpakket de groei van het autoverkeer en de bijkomende effecten. Het lost het probleem niet op, maar het zorgt er wel voor dat het probleem niet groter wordt en op onderdelen minder groot is.

Zorgt het maatregelenpakket ervoor dat het voor iedereen beter wordt?

Het onderzoek toont aan dat het maatregelenpakket van het voorkeursalternatief voor een verbetering van de bereikbaarheid en verkeersleefbaarheid zorgt en daarmee voldoet aan de doelstelling van de studie. Daarbij is gekeken naar het totale effect voor Nuenen. Dat het per saldo verbetert, betekent niet dat het voor iedereen beter wordt, maar wel dat het voor een grote(re) groep verbetert. Op sommige plekken neemt het verkeer toe, bijvoorbeeld bij een deel van de Geldropsedijk. De Smits van Oyenlaan wordt rustiger, maar houdt een hoge verkeersintensiteit. In beide gevallen wordt nog steeds voldaan aan wettelijke normen, maar dat neemt niet weg dat we bij verdere uitwerking in deelprojecten ook kijken naar hinderbeperkende maatregelen.

Waarom blijft de snelheid op de A270 ongewijzigd?

Er is een aantal redenen waarom de snelheid niet verlaagd wordt:

• Verlaging van de snelheid geeft nadelige verkeerseffecten. Bij een snelheidsverlaging kiezen meer autogebruikers voor andere routes. We zien dan een toename buiten de gemeente (Geldrop-Mierlo) maar ook binnen Nuenen (Europalaan). Dit blijkt uit berekeningen. Dit zijn ongewenste effecten, want we wilden het verkeer juist bundelen op de A270.  
• Door die verschuiving van verkeer komt er meer verkeer in de buurt van Natura 2000 gebieden (Strabrechtse Heide en Beuven). Uit berekeningen blijkt dat er daar een toename ontstaat van stikstofdepositie. Dit levert wettelijke belemmeringen op. 
• Verlaging van de snelheid levert geen hoorbaar voordeel op. Een geluidsscherm levert wél een hoorbaar voordeel op. Daarom zit in het maatregelenpakket een geluidscherm aan de A270 bij Nuenen-Zuid (tussen Smits van Oyenlaan en Geldropsedijk). Dit is een kostbare oplossing maar wel een met een aantoonbaar positief effect voor een groot deel van Nuenen. 

Zijn er geluidsmaatregelen nodig bij de bundelroutes?

Uit onderzoek blijkt dat deze wettelijk gezien niet nodig zijn. Bij realisatie van de maatregelen van het voorkeursalternatief blijven de geluidswaarden bij de verwachte verkeersstromen in 2030 onder de normen. Geluidsmaatregelen zijn dus niet nodig, maar wel gewenst. Uit de peilingen onder inwoners bleek dat met name de A270 zorgt voor veel geluidsoverlast. Daarom is in het maatregelenpakket toch een geluidsscherm opgenomen. Dat geluidsscherm zorgt voor geluidsafname. 

Hoe komt het geluidsscherm aan de A270 eruit te zien?

In het voorkeursalternatief is uitgegaan van een betonnen scherm van 4 meter hoog. Dit is voor nu een uitgangspunt, maar in de volgende fase gaan we verder kijken naar de hoogte, vorm en met materiaal. Voor nu is het belangrijk dat de gunstige effecten van zo’n scherm zijn aangetoond met berekeningen. De kosten zijn nu inzichtelijk en de maatregel is opgenomen in het voorkeursalternatief.

Worden er ook geluidsmaatregelen getroffen bij de Smits van Oyenlaan?

Ook de Smits van Oyenlaan voldoet aan de normen. Toch horen we ook hier van inwoners dat de weg voor geluidsoverlast zorgt, mede doordat er te hard gereden wordt. We gaan mede daarom de snelheid niet verhogen en de weg ook beter inrichten op de maximum snelheid van 50 km/u. Daarnaast zoeken we bij de herinrichting van de Smits van Oyenlaan nog naar verdere optimalisatie, zoals bijvoorbeeld het gebruik van stil asfalt of andere geluidswerende maatregelen.

Wat gaat het maatregelenpakket de gemeente kosten?

Dat weten we op dit moment nog niet. In de studie is een grove kostenraming gemaakt van het maatregelenpakket. Het pakket is nog niet uitgewerkt tot definitieve ontwerpen en reconstructieplannen. Ook draagt de gemeente deze kosten niet alleen. Een deel wordt betaald uit een regionale subsidie, maar ook de provincie draagt bij. Provincie, regio en gemeente gaan hierover in gesprek.