Advies Regiovisie beschermd wonen

Op 14 september 2021 ontving de ASD van de gemeente de concept Regiovisie doordecentralisatie beschermd wonen met het verzoek het regiobestuur te adviseren over de inhoud ervan. Op 6 oktober zijn we, tezamen met de andere 14 adviesraden, bijgepraat via een video-verbinding door de regionale werkgroep Zorglandschap. De concept Regiovisie is op 7 oktober besproken in de vergadering van de ASD. Op basis van beschikbare informatie en de discussies heeft de ASD een advies geformuleerd. Het advies wordt toegezonden aan de regionale werkgroep met een kopie aan het college van Nuenen. Deze werkgroep bereidt een concept voor aan het regiobestuur, mede op basis van de adviezen uit de 15 gemeenten.

Samenvatting

De Regiovisie is een moedige en goede poging om als 15 gemeenten de overgang te regelen van een centrale oplossing vanuit Eindhoven, naar een decentrale oplossing voor elke individuele gemeente op het terrein van beschermd wonen. De ambities zijn hoog gesteld. Er is grote aandacht voor de psychisch kwetsbare inwoners. Er wordt voorgesteld te werken vanuit een inclusieve gedachte waarbij psychisch kwetsbare inwoners zoveel mogelijk onderdeel blijven uitmaken van de samenleving.

De regelingen klinken logisch en zijn menselijk en evenwichtig.
Toch ziet de ASD risico’s om de voornemens effectief te kunnen implementeren. Ons inziens zijn er twee grote risico’s:

  • Onvoldoende budget, mensen en beschikbare woonruimte om de voornemens daadwerkelijk te kunnen uitvoeren.
  • Onvoldoende incentives voor de gemeenten om gezamenlijk de problemen op te willen lossen.

De ASD geeft daarom opmerkingen en suggesties om de regelingen nog duidelijker en effectiever te maken.

Adviezen, suggesties en vragen

Verwachtingsmanagement

In recente jaren zijn stelselwijzigingen in het sociaal domein vaak gepaard gegaan met bezuinigingen. Deze werden dan beargumenteerd met uitspraken als betere zorg door betere afstemming, dicht bij de cliënt en efficiëntieverbeteringen. De bezuinigingen waren reëel, de andere veronderstellingen klopten vaak niet.

Advies: Communiceer dat de doordecentralisatie geen bezuiniging is, maar een nog verdere decentralisatie. De effecten voor de cliënten zijn neutraal of mogelijk licht positief door de kortere afstand cliënt en hulp.

Ambities

De ambities zijn hoog gesteld. Er is grote aandacht voor de psychisch kwetsbare inwoners. Hun noden staan centraal, zoals snel beschikbaar stellen van woonruimte en voldoende adequate begeleiding en hulp. Echter, voor andere inwoners lukt het al jaren niet alles goed en op tijd te organiseren. Waarom zou dat voor deze doelgroep nu wel lukken?

Suggestie: Behoud de ambities, maar iets meer realiteitszin kan onrealistische verwachtingen beperken en daarmee teleurstellingen voorkomen.

Woningen

De beschikbaarheid van geschikte woningen vormt een essentieel onderdeel bij de uitvoering van de ambitieuze plannen. Zonder geschikte woningen is er geen uitstroom en lopen de procedures vast. Er is een grote en waarschijnlijk toenemende schaarste aan deze woningen. De cliënten moeten concurreren met andere categorieën, zoals gescheiden ouders met kinderen en statushouders. De prioriteitstelling bij deze keuze ligt buiten deze regiovisie, maar is wel essentieel voor het slagen van de uitvoering ervan.

Vraag: Hoe kan de Regiovisie daarop anticiperen? Met andere woorden, welke acties kunnen in deze Regiovisie worden voorgesteld om de gewenste ambities effectiever te kunnen realiseren?

Gedragen gemeenschappelijke regelingen

De regelingen moeten de cliënten beschermen en verhinderen dat gemeenten hun problemen over de gemeentegrens gooien.
Advies: Formuleer daarom duidelijke regels voor onder andere de volgende onderwerpen:

  • Welke gemeente is verantwoordelijk voor welke cliënten?
  • Loopt de bekostiging parallel met de gemaakte uitgaven?
  • Zijn er incentives en mogelijkheden voor de gemeenten om door samenwerking gezamenlijk kosten te besparen?
  • Zijn er incentives voor de gemeenten om de geformuleerde ambities daadwerkelijk na te streven?
  • Kunnen cliënten ook verhuizen tussen gemeenten, bijv. omdat er toevallig elders een Beschermd wonen huis beschikbaar is/wordt gevestigd? Is er vrije vestiging van Beschermd wonen huizen?

Vermijd dat cliënten worden vermalen in ambtelijke procedures tussen gemeenten, stimuleer tussen gemeenten gewenst, coöperatief gedrag en ontmoedig “probleem over de gemeentegrens gooien”. Daarom zijn o.a. de volgende tekstonderdelen relevant:

  • p.8: Definities Aanmeld- en herkomstgemeente
  • p10: We werken vanuit het landelijk toegangsprotocol beschermd wonen. We stimuleren de inwoner om te gaan wonen in de buurt van een helpend sociaal netwerk en waar de kans op herstel het grootst is.
  • p11: Een inwoner stroomt uit naar de herkomstgemeente, tenzij daar factoren zijn die herstel belemmeren of elders factoren zijn die beter bijdragen aan herstel.

Advies: Het moet niet lonend zijn voor een gemeente te weinig te doen, waardoor andere gemeenten de problemen moeten oplossen.

Verdeelmodel

Er wordt sterk vertrouwd op een objectief verdeelmodel. Dat is terecht. Maar uiteindelijk is het gekozen verdeelmodel een politieke keuze uit verschillende modellen die deels gebaseerd zijn op objectieve gegevens. In het concept is deze belangrijke keuze nog niet uitgewerkt. Maar die keuze is wel erg belangrijk voor de acceptatie van de Regiovisie.

Advies: Werk het/de voorgestelde objectieve verdeelmodel/len voldoende ver uit, zodat duidelijker wordt waarover een besluit wordt genomen.

Beschermd wonen

Deze term heeft in deze nota twee conflicterende betekenissen:

  • Een van de drie vormen: Beschermd wonen, Beschermd thuis en Begeleid zelfstandig thuis
  • Als overkoepelende term voor deze drie.

Dat is voor iedereen verwarrend, omdat je nu steeds moet nagaan welk invulling het woord heeft.
Advies: Probeer die verwarring voor iedereen te reduceren, door verschillende woorden/begrippen te gebruiken, bijvoorbeeld Beschermd wonen24/7 voor de subcategorie Beschermd wonen.

Tijdsduur transitie

De voorgestelde regeling heeft een looptijd van vier jaar (2023-2026). De volledige decentralisatie duurt ongeveer 10 jaar. Onderweg stoppen is geen optie. Een onduidelijke toekomst na 2026 beperkt de voortgang en het nemen van risico’s voor 2026 aanmerkelijk. Het lijkt niet handig een regeling te maken die is beperkt tot de eerste vier jaar (2023-2026) als de hele overgang ongeveer 10 jaar gaat duren.

Advies: Wees duidelijker dat de voorgestelde regelingen ook na vier jaar blijven doorlopen, mogelijk aangepast op basis van een evaluatie na drie of vier jaar.

Zowel de in- als de uitstroom is niet volledig te sturen. De genoemde 10 jaar wordt daarom niet exact gehaald.

Vraag: Wat gebeurt er als het omslagpunt eerder of pas later wordt bereikt?

Diversen

p17-18: We verdelen de kosten van de maatwerkvoorziening Beschermd wonen eerlijk en efficiënt over de 15 gemeenten in relatie tot de inzet daarvan bij onze inwoners1). Voor de periode 2023-2026 wordt er op basis van een prognose een regionaal budget gevormd vanuit waar de regionaal georganiseerde producten worden gefinancierd. De gemeenten dragen bij aan dit regionale budget op basis van de verhoudingen in het objectieve verdeelmodel Beschermd wonen2).

Vraag: Er worden twee methoden, 1) en 2), genoemd om kosten voor de gemeenten te berekenen. Deze lijken niet gelijk. Waarom is er een verschil?

p10: We hanteren dezelfde toegangscriteria voor de producten Beschermd Wonen, Beschermd Thuis en Begeleid Zelfstandig Thuis zodat deze producten een vloeiende keten van ondersteuning vormen.

Opmerking: Maar dan wel met andere getallen, anders is er geen onderscheid tussen de drie vormen.